Sige, heto ang isang artikulo sa Tagalog na isinulat para sa mga bata at estudyante, batay sa balita mula sa Stanford University:
Paano Gumagawa ng mga Matapang at Mapagkakatiwalaang Robot! (Parang Si R2-D2, Pero Mas Matalino!)
Naisip mo na ba kung paano gumagana ang mga computer na kayang mag-isip? O kaya naman ang mga robot na nakikita natin sa mga pelikula na parang totoo? Ang mga ito ay tinatawag na “Artificial Intelligence” o AI. Ito yung mga programa sa computer na parang utak din, kaya nilang matuto at gumawa ng mga desisyon!
Noong July 29, 2025, naglabas ng balita ang Stanford University tungkol sa kung paano nila ginagawa ang mga AI na ito para maging matapat, mapagkakatiwalaan, at responsable. Alam mo ba, parang pag-aalaga lang yan ng isang alagang hayop na gusto mong maging mabait at masunurin!
Ano ba ang ibig sabihin ng Matapat, Mapagkakatiwalaan, at Responsable sa mga AI?
Isipin mo na mayroon kang isang laruan na robot na sobrang galing. Pero paano kung ang robot na ito ay nagbibigay ng maling sagot sa tanong mo? O kaya naman ay pinapaboran ang isang tao kumpara sa iba? Hindi maganda yun, di ba?
Kaya naman, ang mga siyentipiko sa Stanford ay gustong siguraduhin na ang mga AI na ginagawa nila ay:
-
Matapat (Fair): Ibig sabihin, hindi sila namimili ng kinakampihan. Kung magbibigay sila ng payo o impormasyon, para sa lahat ito, bata man o matanda, lalaki o babae, basta tama at makatarungan. Halimbawa, kung ang AI ay tutulong sa pagpili ng paboritong kulay, dapat hindi niya sabihin na “Pula lang ang maganda” dahil lang mas gusto ng gumawa nito ang pula. Dapat kaya niyang sabihin na “Maraming magandang kulay! Alin ang pinakagusto mo?”
-
Mapagkakatiwalaan (Trustworthy): Ito naman ay parang kapag may kaibigan kang kayang-kayang pagkatiwalaan. Alam mong hindi ka niya iiwan o bibiguin. Sa AI naman, ibig sabihin, ang mga ginagawa nila ay laging tama, walang daya, at lagi mong maaasahan. Kung ang AI ay gumagawa ng medical na payo, dapat sigurado tayong tama ang payo niya para hindi mapahamak ang mga tao.
-
Responsable (Responsible): Ito naman ay parang pagiging responsable sa mga gawa mo. Kung nakakagawa ng mali ang AI, dapat alam niya kung ano ang tama at kaya niyang ituwid ito. Gusto rin nila na ang mga AI ay hindi nakakasama sa mga tao o sa mundo. Halimbawa, hindi dapat ginagamit ang AI para manloko o manakit.
Paano Nila Ginagawa Yan?
Napakagaling ng mga siyentipiko sa Stanford! Ginagawa nila ito sa pamamagitan ng:
-
Pag-aaral ng Maraming Bagay: Ang mga AI ay parang mga bata na natututo. Binibigyan sila ng napakaraming impormasyon para matuto kung paano gumawa ng tama. Pero hindi lang basta impormasyon, kundi siguraduhin na ang impormasyong ito ay tama at walang pinapanigan.
-
Pag-intindi sa mga Tao: Kailangan din nilang unawain kung ano ang gusto at kailangan ng mga tao. Paano makakatulong ang AI sa pang-araw-araw na buhay? Hindi lang para sa mga matatanda, kundi pati na rin sa mga bata!
-
Pagsubok at Pagsusuri: Tulad ng isang eksperimento sa science, palagi nilang sinusubukan ang mga AI na ginagawa nila. Tinitingnan nila kung tama ba ang kanilang mga desisyon at kung hindi sila nakakagawa ng mali. Kung may mali, babaguhin nila hanggang sa maging perpekto!
-
Paggawa ng “Rules” o Panuntunan: Sila rin ay gumagawa ng mga espesyal na patakaran para sa mga AI para hindi sila lumihis sa landas ng pagiging mabuti at matapat. Parang mga batas sa isang bansa, pero para sa mga AI.
Bakit Mahalaga Ito para Sa Inyo?
Kapag ang mga AI ay naging matapat, mapagkakatiwalaan, at responsable, marami silang magandang magagawa!
- Maaaring makatulong sila sa inyo sa pag-aaral ng mga mahihirap na paksa.
- Pwede silang maging mga masisipag na assistant sa mga doktor para masigurado na magagaling ang paggamot.
- Maaari rin silang tumulong sa paglilinis ng ating planeta!
Kaya sa susunod na marinig ninyo ang tungkol sa mga AI, isipin ninyo ang mga siyentipiko sa Stanford na sipag-sipag na gumagawa ng mga ito para maging mabuti. Kung mahilig kayo sa mga computer, robot, at gustong gumawa ng mga bagay na makakatulong sa mundo, baka ang pagiging siyentipiko o programmer sa larangan ng AI ay para sa inyo! Ang agham ay puno ng mga kagiliw-giliw na mga posibilidad, at ang AI ay isa lang sa napakarami! Sino ang gustong sumali sa pagbuo ng mas magandang kinabukasan kasama ang mga matatalino at mababait na AI?
How Stanford researchers are designing fair and trustworthy AI systems
Naihatid na ng AI ang balita.
Ang sumusunod na tanong ay ginamit upang makuha ang sagot mula sa Google Gemini:
Noong 2025-07-29 00:00, inilathala ni Stanford University ang ‘How Stanford researchers are designing fair and trustworthy AI systems’. Mangyaring sumulat ng detalyadong artikulo na may kaugnay na impormasyon, sa simpleng wika na maiintindihan ng mga bata at estudyante, upang hikayatin ang mas maraming bata na maging interesado sa agham. Mangyaring ibigay lamang ang artikulo sa Tagalog.