WannaCry: Gabay para sa mga Gumagamit ng Bahay at Maliliit na Negosyo (Base sa Gabay ng UK National Cyber Security Centre)
Ang WannaCry ay isang uri ng ransomware na gumulantang sa mundo noong 2017. Ipinakulong nito ang mga files sa computer mo at hihingi ng ransom o bayad upang maibalik ang access. Kahit matagal na ang pangyayaring ito, mahalagang manatiling alerto dahil maaari pa ring makaapekto ang WannaCry sa mga hindi nag-iingat. Ang artikulong ito ay naglalaman ng gabay para sa mga gumagamit ng bahay at maliliit na negosyo upang maiwasan ang WannaCry at iba pang katulad na pag-atake.
Ano ang WannaCry at Paano Ito Gumagana?
Ang WannaCry ay isang uri ng malisyosong software na nakakapasok sa computer sa pamamagitan ng paghahanap ng butas sa seguridad ng Windows operating system. Sa sandaling makapasok, i-e-encrypt nito (tatago) ang mga files mo, tulad ng mga dokumento, litrato, at video, at hihingi ng ransom kapalit ng decryption key (susi para maibalik ang mga files). Karaniwang nagbabayad sa cryptocurrency (e.g., Bitcoin) ang mga biktima, ngunit kahit magbayad ka, walang garantiya na maibabalik ang iyong mga files.
Sino ang Dapat Mag-alala?
Kahit sino na gumagamit ng computer na naka-konekta sa internet ay maaaring maging biktima ng WannaCry. Gayunpaman, ang mga gumagamit ng mga lumang bersyon ng Windows (na hindi na suportado ng mga security updates) at hindi nag-iingat sa pag-download ng mga files o pag-click sa mga link mula sa hindi kilalang pinagmulan ay mas nanganganib.
Paano Maiiwasan ang WannaCry at Iba Pang Ransomware:
Narito ang mga mahahalagang hakbang na dapat mong gawin upang maprotektahan ang iyong sarili:
-
I-update ang iyong Windows Operating System: Ito ang pinaka-kritikal na hakbang. Ang Microsoft ay naglabas na ng patch (tagpi) para sa security hole na ginamit ng WannaCry. Tiyaking naka-install ang lahat ng pinakabagong security updates sa iyong Windows.
- Paano mag-update: Pumunta sa “Settings” -> “Update & Security” -> “Windows Update” at i-click ang “Check for updates.”
-
Gumamit ng Anti-Virus Software at Panatilihing Updated: Ang anti-virus software ay nakakatulong na makita at tanggalin ang malisyosong software bago pa man ito makapinsala. Tiyaking ang iyong anti-virus software ay aktibo at napapanahon.
-
Mag-ingat sa Email at Downloads: Huwag mag-click sa mga link o mag-download ng mga attachment mula sa mga email na hindi mo inaasahan o galing sa hindi kilalang pinagmulan. Kahit mukhang legit ang email, magduda pa rin kung hihingi ito ng personal na impormasyon o nag-uudyok na mag-download ng file.
-
Mag-ingat sa mga Website: Iwasan ang mga kahina-hinalang website na nag-aalok ng libreng software, mga crack, o mga ilegal na downloads. Ang mga site na ito ay madalas na nagtataglay ng malware.
-
I-enable ang Windows Firewall: Ang firewall ay isang proteksyon na pumipigil sa hindi awtorisadong pagpasok sa iyong computer. Tiyaking ito ay naka-enable.
-
Regular na Mag-Backup ng Files: Kung sakaling mahawa ka ng ransomware, ang backup ng iyong mga files ang iyong magiging lifesaver. Gumawa ng regular na backup sa isang external hard drive o sa cloud (e.g., Google Drive, OneDrive). Tiyaking hindi konektado ang backup drive sa iyong computer kapag hindi mo ito ginagamit.
-
I-enable ang System Restore: Ang System Restore ay isang feature sa Windows na nagbibigay-daan sa iyong ibalik ang iyong computer sa nakaraang estado bago ang atake.
-
I-disable ang SMBv1: Ang SMBv1 ay isang lumang protocol na ginamit ng WannaCry upang kumalat sa mga network. Kung hindi mo ito ginagamit, i-disable ito. May mga instructions online kung paano ito gawin depende sa iyong bersyon ng Windows.
Ano ang Gagawin Kung Nahawaan Ka ng WannaCry?
- Huwag Magbayad ng Ransom: Walang garantiya na maibabalik ang iyong mga files kahit magbayad ka. Bukod pa rito, ang pagbabayad ay nagpapakita sa mga kriminal na nagtatagumpay ang kanilang paraan.
- I-isolate ang Nahawaang Computer: Idiskonekta ang computer mula sa internet at sa network upang maiwasan ang pagkalat ng impeksyon.
- I-report ang Insidente: I-report ang insidente sa awtoridad sa inyong lugar o sa isang cybersecurity agency.
- Humingi ng Tulong sa mga Eksperto: Kung hindi ka sigurado kung paano alisin ang malware, humingi ng tulong sa isang propesyonal.
Para sa Maliliit na Negosyo:
- Regular na Magsagawa ng Cybersecurity Training para sa mga Empleyado: Turuan ang iyong mga empleyado tungkol sa mga panganib ng phishing scams at malware.
- Magpatupad ng Strong Password Policies: Siguraduhing gumagamit ang lahat ng mga empleyado ng malalakas at natatanging password.
- Magkaroon ng Incident Response Plan: Magkaroon ng plano kung paano tutugon sa isang cybersecurity incident.
Mahalagang Paalala:
Ang pag-iingat ay mas mahalaga kaysa sa pagpapagaling. Sa pamamagitan ng pagpapatupad ng mga hakbang na nabanggit sa itaas, maaari mong protektahan ang iyong sarili at ang iyong mga files mula sa WannaCry at iba pang mga banta ng ransomware. Huwag maging kampante at palaging maging updated sa mga pinakabagong balita tungkol sa cybersecurity.
Ransomware: ‘WannaCry’ guidance for home users and small businesses
Naghatid ng balita ang AI.
Ginamit ang sumusunod na tanong upang makabuo ng sagot mula sa Google Gemini:
Sa 2025-05-08 11:54, ang ‘Ransomware: ‘WannaCry’ guidance for home users and small businesses’ ay nailathala ayon kay UK National Cyber Security Centre. Mangyaring sumulat ng isang detalyadong artikulo na may kaugnay na impormasyon sa madaling maintindihang paraan. Pakiusap na sumagot sa Tagalog.
24